21.yüzyıl ortalarına doğru ilerlerken tiyatro için vazgeçilmez bir sanat dalı olduğu gerçeğiyle yüzleşiyoruz. Bundan yüz yıl kadar önce doğan sinemanın geldiği nokta hepimizin malumu. Birkaç yüz yıl içerisinde ölmeye mahkûm sanat dallarının olası olduğunu da rahatlıkla söyleyebiliriz. Ancak tiyatro bunların hepsinden müstesna bir şekilde varlığını binlerce yıldır devam ettiriyor. İlkel dönemlerden beridir süregelen insana anlatma isteğinin en etkili yolu olan tiyatro kökenlerine yolculuk ettiğimiz yazımızı sefalar getirdiniz.

Tiyatronun Esrarengiz Macerası

Hemen her sanat dalı ya da icra noktasında olduğu gibi insana dair hususlar vardır tiyatroda. Dinsel törenlerden doğmuş olmakla birlikte savaşları, hayatları, kültürleri, toplumları, maceraları simgeleyerek anlatması da mucizevi etkisini gösterir. İlk ortaya çıktığı zamana gitmeden önce tanımlamak uygun olacaktır. Bundan ötürü tiyatroyu insanın doğa olaylarını bedensel hareketlerle ifade etmesi şeklinde yorumlarız. Böyle bir ortaya çıkma hususunu mağara çalışmalarında görebiliriz. Ayrıca hayvan postları üzerindeki çizimlerde insanların el hareketleriyle ritmik eğlenceler yaptıkları da söz konusudur. Bunun elbette ki faydası vardı. Özellikle avlanma durumlarına katkı sağladığı ya da bir motive unsur olduğu da çok açıktır.

Antik Yunanda Tiyatro Doğuşu

MÖ 6.yüzyıl bir anlamda tiyatro için değerli kabul görür. Çünkü Antik Yunan toplumunda dinsel bir kutlama gerçekleşiyordu. Şarap ve Bereket Tanrısı olduğuna inanılan Dionysos için kutlamalar düzenli olarak yapılırdı. Bitkilerin Tanrısı ya da Üreme Tanrısı da olan Dionysos özelinde Baccahanolia adını alan şenlikler söz konusuydu. Bu şenlikler içerisinde günlerce devam eden eğlenceler bulunurdu. Buraya özel bir koronun söylediği Dithyrambos şarkıları ise tam anlamıyla olmasa da tiyatro özellikleri taşırdı. Farklı kişileri taklit etme yoluyla söz ve davranışları göstererek şarkı söylüyordu kişi.

Antik Yunan için önemli bir şahsiyet olan Thespis, buna yönelik oyunlar yazıyordu. Farklı kişiliklerin ortaya çıkması için maskelerin kullanılması ve değişik anlatım biçimleri eklenmesi de tiyatroyu doğurdu. Artık bu sayede Dionysos Şenlikleri içerisinde Tragedya Bölümü veya etkinliği yerini aldı. MÖ 534 yılında Atina’da meydana gelen bu ilk tiyatro şenliği, halihazırda başlangıç olarak kabul edilir. Sonraki yıllarda Aiskhylos, iki oyunculu tiyatro gösterisi hazırladı.  Eğer Batılı anlamda tiyatro özelinde değerlendirme yaparsak ilk temel buydu. Ayrıca Aiskhylos ile çok önemli kavramlar ortaya çıktı. Bir tiyatro geleneği kendisini ilk kez disipline etti. Buna göre daha planlı ve belli bir amaç doğrultusunda eserler gösterildi. Basitleşme durumları ortadan kalkarken önemli kişilerin başından geçen olayları anlatma, tercih edildi. Ayrıca daha yüce bir üslup kullanılarak oyun havasından çıkarılmış oldu.

Tiyatro Dünyası

Efsaneler ve mitler başta olmak üzere kutsallık özelinde bir dünya yarattı tiyatro. Şüphesiz ki dini ve siyasi boyutları olsa da mesaj verme çabası yalnız kalmadı. Bununla birlikte hiyerarşik bir düzene sahipti ilk tiyatro eserleri. En üst kısmında Tanrılar yer alırken ölümlü insanlar için sürgün ve ceza kavramları öne çıktı. İlk tiyatro eserlerindeki soyut ve hayali olma durumu ilerleyen yıllarda azaldı. Bunun en önemli nedeni ise Sophokles ve Euripides gibi isimlerin gerçekçi gözlem başarıları oldu. Ahlaki anlamda görevler sunan Aristophanes oyunları da yine tiyatro dünyası için bir mihenk taşıdır.

Tiyatro oyunlarının doğuşu ya da örneklerine baktığımız zaman bazı ayırt edici özellikler karşımıza çıkar. Bunların başında siyasi ve dini figürlerin temelde bulunmasıdır. Ayrıca kamusal olması yani bir topluma hitap etmesi de önemlidir. Sadece bir kişi ya da bir kesim için yazılmamıştır. Tüm toplumun bir araya gelerek izleyebileceği kıvamdadır. On binlerce kişiye hitap edebilmek de hiçbir zaman salt kurallara bağlı olarak yapılabilecek bir şey değildir. Zaman içerisinde yergi, alay ve didaktik türleriyle kollar oluşturan tiyatro, binlerce yıl sonra da varlığını şüphesiz ki devam ettirecektir.